Xác lập quyền dân sự theo hợp đồng và hành vi pháp lý đơn phương là gì? Hai căn cứ này khác nhau ở điểm nào?
Căn cứ pháp lý
Điều 8 và Điều 117, Điều 385 Bộ luật Dân sự 2015
Định nghĩa
Hợp đồng
Hợp đồng là hình thức pháp lý phổ biến đầu tiên được nói đến trong quan hệ này bởi nó luôn chứa đựng ý chí của các bên. Trong quan hệ hợp đồng các bên xác lập các quyền và nghĩa vụ cho nhau, quyền của bên này tương ứng với nghĩa vụ của bên kia.
Theo Điều 385: “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về sự xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự”
Ví dụ: Trong quan hệ mua bán tài sản, quyền của bên bán tương ứng với nghĩa vụ của bên mua và ngược lại. Khi đó, quyền dân sự đã được xác lập thông qua hợp đồng mua bán bằng hình vi: quyền nhận được hàng của bên mua và quyền nhận được tiền tương ứng với giá trị sản phẩm của bên bán
Hành vi pháp lý đơn phương
Hành vi pháp lý đơn phương có thể hiểu đó là thể hiện quyết định từ một phía mà không nhất thiết phải có sự thỏa thuận, thống nhất ý chí với bên còn lại. Bên còn lại có thể chấp nhận hoặc không chấp nhận những quyền lợi mà bên kia dành cho mình. Đây cũng là cơ sở làm phát sinh quyền dân sự của các bên.
Ví dụ: Bố chết để lại di chúc cho con, di sản là 300 triệu. Hành vi pháp lý đơn phương ở đây là di chúc, làm phát sinh quyền hưởng di sản của người thừa kế mà không cần có sự đồng ý, thỏa thuận từ trước giữa hai bố con. Người con có thể nhận hoặc không nhận quyền thừa kế này.
Điểm khác biệt cơ bản
Như vậy, điểm khác biệt cơ bản ở đây là:
Về chủ thể, đối với hợp đồng là hai bên tham gia giao kết hợp đồng, còn đối với hành vi pháp lý đơn phương thì chỉ có một bên chủ thể đưa ra quyết định.
Về mặt ý chí, hợp đồng là sự thể hiện ý chí của các bên tham gia giao kết. Hành vi pháp lý đơn phương thì chỉ thể hiện ý chí của một bên. Thực ra bên còn lại vẫn có khả năng thể hiện ý chí bằng cách chấp nhận hoặc từ chối hành vi pháp lý đơn phương đó. Tuy nhiên ý chí này bị giới hạn bởi việc “chấp nhận” hoặc “từ chối”.
Về quyền và nghĩa vụ bắt buộc của các bên, trong hợp đồng thì hai bên bắt buộc phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ hợp đồng như đã thoả thuận. Còn đối với hành vi pháp lý đơn phương thì bên còn lại có quyền chấp nhận hoặc từ chối.
Điều kiện phát sinh hiệu lực
Để hợp đồng và hành vi pháp lý đơn phương có hiệu lực làm phát sinh quyền dân sự thì nó phải thỏa mãn những điều kiện quy định tại Điều 117:
- Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;
- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;
- Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.