Hợp đồng theo mẫu là khái niệm thường được sử dụng trong các giao dịch dân sự. Tuy vậy, việc hiểu rõ khái niệm này là cần thiết để bảo đảm quyền và lợi ích khi tham vào vào một giao dịch dựa trên hợp đồng theo mẫu.
Hợp đồng theo mẫu là gì?
Bộ luật dân sự 2015 quy định về hợp đồng theo mẫu tại Khoản 1 Điều 405, theo đó hợp đồng theo mẫu là hợp đồng gồm những điều khoản do một bên đưa ra theo mẫu để bên kia trả lời trong một thời gian hợp lý; nếu bên được đề nghị chấp nhận thì coi như chấp nhận toàn bộ nội dung trong hợp đồng. Hiểu đơn giản là một bản hợp đồng được soạn sẵn mà một bên sẽ gửi cho bên kia. Trong trường hợp bên kia trả lời chấp nhận thì tức là chấp nhận toàn bộ nội dung trong hợp đồng mẫu mà bên đề nghị đã gửi.
Đặc điểm của hợp đồng theo mẫu
Thứ nhất, giá trị pháp lý của việc nhấp nhận hoặc không chấp nhận bên được đề nghị.
Hợp đồng theo mẫu có thể hiểu là loại hợp đồng mà tất cả các điều khoản của nó đều do bên đề nghị đưa ra và bên được đề nghị chỉ có thể trả lời chấp nhận hoặc không chấp nhận chứ không thể sửa đổi các nội dung trong hợp đồng. Việc bên được đề nghị chấp nhận hợp đồng tức là chấp nhận toàn bộ nội dung của hợp đồng.
Thứ hai, hậu quả pháp lý.
Cần lưu ý rằng, việc chấp nhận những điều khoản trong hợp đồng có thể khiến bên được đề nghị giao kết hợp đồng gặp phải những bất lợi nhất định, nên bản thân họ phải cân nhắc rất kỹ trước khi quyết định có ký hay không ký vào hợp đồng.
Thứ ba, yêu cầu về công khai đối với hợp đồng
Dựa vào bản chất của hợp đồng, bên được đề nghị có thể gặp phải nhiều rủi ro hơn. Chính vì vậy pháp luật quy định bên đưa ra hợp đồng phải công khai hợp đồng theo những trình tự và thể thức theo quy định của pháp luật để bên được đề nghị biết.
Một số yêu cầu cụ thể về hợp đồng theo mẫu
Thứ nhất, yêu cầu về công khai và giải thích hợp đồng
Trong trường hợp hợp đồng có điều kiện thỏa mái
Pháp luật quy định rằng trong trường hợp hợp đồng có điều khoản không rõ ràng thì bên đưa ra hợp đồng phải chịu bất lợi khi giải thích điều khoản đó. Tức là trong trường hợp có điều khoản không rõ ràng và khi tiến hành giải thích hợp đồng thì bên đưa ra hợp đồng sẽ bị xem xét ở thế bất lợi hơn. Bên được yêu cầu giao kết hợp đồng sẽ được ưu tiên bảo vệ lợi ích. Quy định này được hiểu theo hướng, nếu việc giải thích hợp đồng có thể đều có lợi cho cả hai bên thì vẫn được áp dụng theo nguyên tắc có lợi cho bên được đề nghị giao kết hợp đồng.
Thứ hai, điều khoản vô hiệu khi loại bỏ quyền lợi hoặc tăng trách nhiệm của bên được yêu cầu giao kết hợp đồng.
Pháp luật quy định trong trường hợp, hợp đồng có điều khoản miễn trách nhiệm dân sự của bên đưa ra mẫu hợp đồng mà pháp luật quy định phải chịu trách nhiệm, thì điều khoản đó vô hiệu. Ngược lại, trường hợp hợp đồng có điều khoản tăng trách nhiệm của bên được đề nghị giao kết hợp đồng mà trái với quy định về trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ thì điều khoản đó vô hiệu.
Thông thường một hợp đồng theo mẫu bao gồm những điều khoản cơ bản là những điều khoản do một bên soạn sẵn để sử dụng, bên còn lại không có khả năng đàm phán thay đổi nội dung mà chỉ có khả năng chấp thuận hoặc từ chối điều khoản. Sử dụng hợp đồng hay điều khoản mẫu cho nhiều giao dịch góp phần giảm chi phí và thời gian đàm phán, qua đó tăng hiệu quả kinh tế của việc giao kết hợp đồng đặc biệt thường thấy trong hoạt động mua bán hàng hóa hiện nay hay như giao dịch giữa người tiêu dùng và người cung cấp sản phẩm. Tuy vậy, hợp đồng theo mẫu cũng có nhiều vấn đề pháp lý cần quan tâm để bảo vệ lợi ích các bên chủ thể khi tham gia quan hệ này.
