Quyền yêu cầu ly hôn, về nguyên tắc chỉ có vơ, chồng là người có quyền. Không ai được phép nhân danh vợ, chồng để yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Pháp luật quy định tùy từng trường hợp cụ thể, vợ, chồng hoặc người thân thích của vợ, chồng có quyền yêu cầu này.
Điều 51 Luật hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
“1.Vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn.
2. Cha, mẹ, người thân thích khác có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn khi một bên vợ, chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình do chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ.
3. Chồng không có quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi.”
Như vậy, vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Tuy nhiên, pháp luật còn quy định chủ thể khác có quyền yêu cầu ly hôn trong các trường hợp sau:
Trường hợp vợ hoặc chồng bị mắc các bệnh không thể nhận thức, làm chủ hành vi:
Thực tế đã có trường hợp một bên bị mắc bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức hành vi của mình, bên kia không những không quan tâm, không chăm sóc theo đúng nghĩa vụ mà còn hành hạ, ngược đãi hoặc có các hành vi khác đe dọa đến sức khỏe, tính mạng…
Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên vợ hoặc chồng bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định cha, mẹ, người thân thích khác của một bên vợ, chồng có quyền và cầu Tòa án giải quyết ly hôn . Tuy nhiên, chỉ những trường hợp người vợ hoặc chồng bị tâm thần lại đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình do chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ thì cha, mẹ , người thân thích khác của vợ, chồng mới có quyền yêu cầu này.
Trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi:
Xuất phát từ nguyên tắc bảo vệ bà mẹ và trẻ em, xuất phát từ tính nhân đạo của pháp luật , Luật Hôn nhân và gia đình quy định chồng không có quyền yêu cầu trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Điều hạn chế này chỉ áp dụng đối với người chồng . Do đó , nếu người vợ có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới mười hai tháng tuổi lại yêu cầu ly hôn thì Toà án vẫn thụ lý và giải quyết theo thủ tục chung về ly hôn.