Áp dụng tương tự pháp luật được quy định tại Điều 6 Bộ luật Dân sự 2015. Áp dụng tương tự pháp luật là gì? Nguyên nhân, điều kiện và hậu quả pháp lý của việc áp dụng tương tự pháp luật?
Khái niệm
Áp dụng tương tự pháp luật là dùng những quy phạm pháp luật đang có hiệu lực đối với những quan hệ tương tự như quan hệ cần xử lý để điều chỉnh những quan hệ cần xử lý đó nhưng không có quy phạm trực tiếp điều chỉnh quan hệ đó
Hiểu theo cách khác thì:
+ Có quan hệ A thuộc lĩnh vực dân sự điều chỉnh nhưng không có quy phạm A
+ Có quan hệ B, quy phạm B trực tiếp điều chỉnh quan hệ B. Quan hệ B tương tự như A thuộc lĩnh vực do Luật Dân sự điều chỉnh
Trường hợp này có thể dùng quy phạm B điều chỉnh quan hệ A.
Nguyên nhân áp dụng
Do lỗ hổng của Pháp luật dân sự. Đó là trên thực tế có các quan hệ pháp luật dân sự phát sinh nhưng không có các quy phạm pháp luật điều chỉnh, tuy nhiên cần phải giải quyết tranh chấp đó.
Điều kiện áp dụng
– Quan hệ tranh chấp thuộc lĩnh vực Luật Dân sự điều chỉnh.
– Trong pháp luật dân sự chưa có quy phạm trực tiếp điều chỉnh
– Với các quy phạm về chế định hiện tại không thể giải quyết được tranh chấp đó
– Có tập quán được cộng đồng thừa nhận như chuẩn mực ứng xử trong những trường họp đó.
– Hiện có các quy phạm (chế định khác) trong Luật DS điều chỉnh các quan hệ tương tự (gần giống quan hệ cần điều chỉnh)
Hậu quả
Giải quyết được các quan hệ pháp luật Dân sự không có quy phạm pháp luật điều chỉnh.
Việc áp dụng tạo tiền đề cho các nhà làm luật hoàn thiện và bổ sung pháp luật.
Ví dụ 1
Dùng quan hệ vay để xử lý cho quan hệ hụi họ (chơi phường) hay dùng các quan hệ về dịch vụ để điều chỉnh các quan hệ về đổi công cho nhau.
Việc áp dụng các quy pháp pháp luật của ngành luật khác để giải quyết các tranh chấp dân sự gọi là áp dụng tương tự pháp luật.
Ví dụ 2
Anh A chết có một người phụ nữ là chị B đến nhận là vợ của anh A và để đòi được hưởng di sản thừa kế của anh A. Để xác định chị B có đúng là vợ của anh A hay không thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải căn cứ vào quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình để giải quyết. Đây chính là trường hợp áp dụng tương tự pháp luật.
Áp dụng tương tự pháp luật khác với áp dụng tập quán
Áp dụng tương tự pháp luật khác với áp dụng tập quán. Áp dụng tương tự pháp luật là việc dùng những quy phạm pháp luật đang có hiệu lực đối với những quan hệ tương tự như quan hệ cần xử lí đó để giải quyết (vì bản thân quan hệ đang cần xử lý không có quy định pháp luật nào điều chỉnh).
Áp dụng tập quán là việc sử dụng các quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng để xác định quyền và nghĩa vụ của cá nhân, pháp nhân. Quy tắc này được lặp đi lặp lại nhiều lần trong thời gian dài; được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, cộng đồng dân cư hay trong một lĩnh vực dân sự.