Hai hình thức thừa kế được quy định tại pháp luật Dân sự nước ta đó là là thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật. Trong trường hợp thừa kế theo di chúc, thì tài sản được chia theo ý nguyện của người để lại di chúc.
Tuy nhiên, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của những người có quan hệ thân thiết với người chết, thể hiện tính nhân văn của pháp luật (bảo vệ cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành niên, con tàn tật) pháp luật dân sự có quy định về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Điều đó được quy định cụ thể tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:.
“1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.
2. Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.”
Ta có thể hiểu thừa kế không phụ thuộc và nội dung di chúc là : con chưa thành niên, cha mẹ, vợ, chồng, con đã thành niên mà không có khả năng lao động của người lập di chúc là những người thuộc diện thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc trong trường hợp người lập di chúc không cho hưởng di sản theo di chúc hoặc có cho hưởng, nhưng phần mà họ được hưởng theo di chúc ít hơn 2/3 của một suất thừa kế nếu di sản được chia theo pháp luật.
Không cho hưởng được hiểu là người lập di chúc thể hiện rõ ý chí truất quyền hưởng di sản của những người nói trên hoặc là họ không đề cập đến những người này trong di chúc.
Ví dụ cụ thể như sau:
A và B là vợ chồng, có 2 con là đều dưới 18 tuổi.
Trước khi A chết, A viết di chúc để lại toàn bộ tài sản của mình (500 triệu đòng) cho bố mẹ ruột. Nhưng theo quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015, B và hai con vẫn được hưởng di sản thừa kế, tính như sau:
Những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất nếu chia theo pháp luật bao gồm: cha mẹ A, B và 2 con
Một suất thừa kế sẽ là: 500/5 = 100 triệu.
B và các con được thừa kế 2/3 giá trị một suất thừa kế nếu chia theo pháp luật:
100 triệu *2/3 = 66.6 triệu đồng.
Như vậy, B và 2 con sẽ được nhận mỗi người 66.6 triệu đồng. Phần còn lại thuộc về cha mẹ A.