Áp dụng tập quán là gì? Áp dụng tương tự pháp luật là gì? Áp dụng tập quán và áp dụng tương tự pháp luật có điểm gì khác nhau?
Tại sao phải áp dụng tập quán và tương tự pháp luật
Cha ông ta có câu “phép vua thua lệ làng”, tức là những luật lệ, nguyên tắc xử sự gần gũi, mang tính vùng miền sẽ được người dân áp dụng nhiều hơn, quen thuộc và ưa chuộng hơn. Dựa trên nguyên tắc tôn trọng những nguyên tắc xử sự chung trong quan hệ dân sự; pháp luật dân sự công nhận việc áp dụng tập quán như là một cách bổ sung cho pháp luật dân sự; là một nguồn không thể thiếu khi giải quyết các vụ việc dân sự, thương mại.
Trên thực tế, pháp luật thường đi sau những vấn đề phát sinh trong đời sống. Vậy nên để bù đắp những thiếu sót, kịp thời điều chỉnh, giải quyết các vụ việc xảy ra trong đời sống, việc áp dụng tương tự pháp luật như là một cứu cánh để vá những “lỗ hổng” của luật.
Phân biệt áp dụng tập quán và áp dụng tương tự pháp luật
Áp dụng tập quán | Áp dụng tương tự pháp luật | |
Cơ sở PL | Điều 5 Bộ luật Dân Sự 2015 | Điều 6 Bộ luật Dân Sự 2015 |
Định nghĩa | Là việc sử dụng các quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng để xác định quyền và nghĩa vụ của cá nhân, pháp nhân | Là việc dùng những quy phạm pháp luật đang có hiệu lực đối với những quan hệ tương tự như quan hệ cần xử lí đó để giải quyết (vì bản thân quan hệ đang cần xử lý không có quy định pháp luật nào điều chỉnh) |
Cơ sở hình thành | Tập quán: – được lặp đi lặp lại nhiều lần trong thời gian dài; – được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, cộng đồng dân cư hay trong một lĩnh vực dân sự. | Tương tự pháp luật: – cơ sở quy phạm pháp luật điều chỉnh vụ việc khác có nội dung giống (tương tự) vụ việc đang cần giải quyết; hoặc – cơ sở các nguyên tắc pháp luật chung |
Điều kiện áp dụng | – Tranh chấp dân sự cụ thể này chưa được quy định trực tiếp trong Bộ luật Dân Sự 2015 hoặc các văn bản pháp luật có liên quan – Hiện tại có tập quán phổ thông, tiến bộ có nội dung tương tự được mọi người tự giác thực hiện mà có thể áp dụng cho trường hợp cụ thể đó để giải quyết tranh chấp | – Quan hệ đang tranh chấp thuộc lĩnh vực luật Dân Sự đều chỉnh – Trong pháp luật dân sự chưa có quy phạm trực tiếp điều chỉnh – Với các quy phạm và chế định hiện có không thể giải quyết được tranh chấp đó – Không có tập quán được cộng đồng thừa nhận như chuẩn mực ứng xử trong các trường hợp đó – Hiện có các quy phạm khác trong luật Dân Sự điều chỉnh các quan hệ tương tự |
Như vậy có thể thấy được tầm quan trọng của việc áp dụng tương tự pháp luật và áp dụng tập quán. Đời sống xã hội càng phát triển nhanh bao nhiêu, phức tạp bao nhiêu thì tầm quan trọng của việc áp dụng này càng được nâng cao và thể hiện vai trò bổ trợ của nó.