Theo quy định của bộ luật hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm.
1. Đồng phạm là gì?
Đồng phạm là một khái niệm pháp lý nói lên quy mô tội phạm, được thể hiện trong một vụ án có nhiều người tham gia. Mà người tham gia đó cố ý cùng thực hiện hành vi phạm tội; Nếu có nhiều người phạm tội nhưng không cùng thực hiện hành vi phạm tội thì không gọi là đồng phạm. Những người phạm tội đó có sự bàn bạc; thống nhất trước khi thực hiện tội phạm hoặc có sự tiếp nhận về mặt ý chí giữa những người phạm tội. Bộ luật Hình sự mới ban hành đã có những sửa đổi; bổ sung so với Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009.
2. Chế định đồng phạm trong bộ luật hình sự
Theo đó, tại Điều 20 của BLHS quy định, đồng phạm bao gồm:
a) Người thực hành
Đây là người trực tiếp thực hiện tội phạm. Trong các vụ án hình sự, người thực hành là người tiến hành hành vi phạm tội. Ví dụ: trong vụ án giết người, đây là người trực tiếp cầm hung khí giết người; trong vụ án cưỡng dâm, đây là người trực tiếp thực hiện hành vi cưỡng dâm…
b) Người tổ chức
Đây là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy việc thực hiện tội phạm. Người tổ chức thường là người vạch ra kế hoạch, sắp xếp cho người thực hành thực hiện tội phạm một cách trơn chu, thuận lợi, nhằm tránh các rủi ro không đáng có và tránh sự truy đuổi của các cơ quan chức năng.
c) Người xúi giục
Đây là người kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác thực hiện tội phạm. Kích động là hành vi tác động vào tinh thần của người khác; khiến người khác mất bình tĩnh; từ đó có những suy nghĩ và hành động không thấu đáo; dẫn đến hành vi phạm tội được thực hiện. Dụ dỗ là hành vi tác động vào ý chí của người khác thông qua những lời hứa hẹn về vật chất hoặc tinh thần, từ đó người không có ý định phạm tội được thúc đẩy động cơ phạm tội và dẫn đến thực hiện tội phạm. Thúc đẩy là hành vi tác động vào tinh thần của người khác, khiến ý định phạm tội của những người này trở nên mạnh mẽ hơn, bản thân người bị thúc đẩy phạm tội cũng đã có ý định phạm tội nhưng ở mức thấp và chỉ khi bị thúc đẩy mới có đủ quyết tâm để thực hiện tội phạm.
d) Người giúp sức
Đây là người tạo những điều kiện tinh thần hoặc vật chất cho việc thực hiện tội phạm. Ví dụ: cung cấp hung khí gây án, canh trừng cho các đối tượng khác thực hiện tội phạm,…
Trong một vụ án hình sự, không nhất thiết phải có đầy đủ đồng phạm, chỉ cần có hai trong số những người đã liệt kê ở trên là đã hình thành một vụ án có đồng phạm.