Tại điều 13, Bộ luật tố tụng hình sự quy định về trách nhiệm khởi tố và xử lý vụ án hình sự, theo đó: Khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình có trách nhiệm khởi tố vụ án và áp dụng các biện pháp do Bộ luật tố tựng hình sự quy định để xác định tội phạm và xử lý người phạm tội.
Quy trình giải quyết vụ án hình sự có các giai đoạn như sau:
- Giai đoạn 1: Khởi tố vụ án hình sự.
Các cơ quan chức năng có thẩm quyền sẽ dựa các căn cứ tại điều 100, Bộ luật tố tụng hình sự để khởi tố vụ án.:
– Tố giác của công dân
– Tin báo của cơ quan, tổ chức
– Tin báo trên các phươn tiện thông tin đại chúng.
– Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trực tiếp phát hiện dấu hiệu của tội phạm;
– Người phạm tội tự thú
Cùng với các căn cứ quy định tại Điều 100 và xác định thấy có dấu hiệu của tội phạm thì cơ quan điều tra tiến hành khởi tố vụ án hình sự.
Về thời hạn, theo quy định tại Điều 103 của Bộ luật tố tụng hình sự: Trong thời hạn hai mươi ngày, kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều tra trong phạm vi trách nhiệm của mình phải kiểm tra, xác minh nguồn tin và quyết định việc khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự.
Trong trường hợp sự việc bị tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến nghị khởi tố có nhiều tình tiết phức tạp hoặc phải kiểm tra, xác minh tại nhiều địa điểm thì thời hạn để giải quyết tố giác và tin báo có thể dài hơn, nhưng không quá hai tháng.
- Giai đoạn 2: Điều tra vụ án hình sự.
Đây là giai đoạn các cơ quan điều tra áp dụng mọi biện pháp do luật tố tụng hình sự quy định để xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội làm cơ sở cho việc xét xử của Tòa án.
Đây là giai đoạn điều tra vì thế mục đích như sau:
– Xác định tội phạm và người thực hiện tội phạm;
– Xác định thiệt hại do tội phạm gây ra; xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng biện pháp khắc phục và ngăn ngừa.
Thẩm quyền điều tra vụ án hình sự thuộc các cơ quan điều tra. Các cơ quan hải quan, kiểm lâm, đợn vị bộ đội biện phòng được thực hiện một số các hoạt động điều tra
Khi kết thúc điều tra cơ quan điều tra làm bản kết luận điều tra và đề nghị truy tố nếu có đủ chứng cứ, hoặc đình chỉ điều tra nếu có một trong các căn cứ quy định tại Bộ luật tố tụng hình sự hay đã hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được bị can là người thực hiện tội phạm.