Tái cơ cấu là việc xem xét và cấu trúc lại một phần, một số phần hay toàn bộ một tổ chức. Nhu cầu tái cơ cấu trở nên cấp bách khi hiện trạng của các tổ chức đang gặp nhiều vấn đề trong cơ cấu, khiến tổ chức hoạt động không hiệu quả, thậm chí trì trệ, đứng trước nguy cơ tan rã, phá sản.
Tại sao phải tái cơ cấu tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt?
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã làm sụp đổ nhiều tổ chức tài chính, tác động xấu đến hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam. Cuối năm 2011, thị trường Việt Nam căng thẳng về thanh khoản; một số lượng lớn các tổ chức tín dụng không có khả năng trả nợ, dẫn đến nguy cơ mất khả năng thanh toán cao, gây tổn hại hệ thống và bất ổn thị trường tài chính; sự cạnh tranh huy động vốn giữa các tổ chức tín dụng trở nên gay gắt và thiếu lành mạnh; tỷ trọng tín dụng trên huy động vốn đạt 103,07%.
Trước tình hình bất lợi đó, một mục tiêu cấp thiết được đặt ra là cơ cấu, sắp xếp lại các tổ chức tín dụng hoạt động kém và xử lý nợ xấu để bảo đảm toàn hệ thống hoạt động đầy đủ, an toàn.
Theo Luật Các tổ chức tín dụng, một tổ chức tín dụng có thể bị coi là kiểm soát đặc biệt nếu “không có khả năng thanh toán hoặc không trả được nợ theo quy định của Ngân hàng Nhà nước; hoặc số lỗ lũy kế của tổ chức lớn hơn 50% vốn được phép và các quỹ dự phòng được ghi trong báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất hoặc không duy trì được tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu từ 8% trở lên theo quy định của Ngân hàng Nhà nước trong từng kỳ hạn 12 tháng liên tục hoặc tỷ lệ an toàn vốn thấp hơn 4% trong sáu tháng liên tục; hoặc xếp hạng kém trong hai năm liên tiếp theo quy định của Ngân hàng Nhà nước ”.
Trong tình trạng kiểm soát đặc biệt, tổ chức tín dụng sẽ do Ngân hàng Nhà nước trực tiếp kiểm soát. Phương án cơ cấu lại tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt bao gồm: phương án phục hồi; phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ cổ phần, phần vốn góp; phương án giải thể; phương án chuyển giao bắt buộc; và kế hoạch phá sản. Các phương án tái cơ cấu này được đưa ra nhằm bảo đảm an toàn cho hệ thống tín dụng và khắc phục các vấn đề cơ bản mà tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt đang gặp phải.
Tái cấu trúc và nhà đầu tư tham gia vào tái cấu trúc
Sau khi Ngân hàng Nhà nước rà soát, phân loại, số tổ chức tín dụng nhỏ, yếu kém đã giảm dần từ cuối năm 2011, số tổ chức tín dụng bị loại khỏi hệ thống khoảng 22 tổ chức, trong đó có bảy ngân hàng thương mại trong nước, ba tổ chức liên doanh. ngân hàng, bốn tổ chức tín dụng phi ngân hàng và tám chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Tuy nhiên, các tổ chức tín dụng hoạt động kém vẫn tiếp tục tồn tại và bị Ngân hàng Nhà nước mua lại bắt buộc (3 ngân hàng thương mại) hoặc kiểm soát đặc biệt (1 tổ chức tín dụng phi ngân hàng). Tỷ lệ nợ xấu và tài sản không sinh lời của các tổ chức tín dụng này ở mức cao. Công tác quản lý nợ quá hạn và thu hồi tài sản khó có khả năng sinh lời còn nhiều khó khăn và chưa đạt được kết quả đáng kể.
Điều 148b Luật Các tổ chức tín dụng quy định một số biện pháp để thực hiện phương án thu hồi như bán khoản nợ xấu có hoặc không có tài sản đảm bảo cho Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC); vay vốn đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (Quỹ dự phòng nghiệp vụ), Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam (Quỹ bảo đảm an toàn hệ thống quỹ tín dụng nhân dân) và các tổ chức tín dụng khác; mua, đầu tư hệ thống công nghệ thông tin vượt quá 50% vốn điều lệ và các quỹ dự trữ vốn điều lệ, v.v.
Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước, do nguồn ngân sách hạn hẹp không đủ để tái thiết các tổ chức tài chính yếu kém, theo chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan hỗ trợ sẽ tập trung cung cấp vốn ngắn hạn (tuy có thể kéo dài thêm) .
Để mở rộng phương hướng giải quyết, ngày 19/7/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1058 / QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020”, một giải pháp trọng tâm nhằm khuyến khích sự tham gia của các tổ chức tín dụng trong nước và các nhà đầu tư nước ngoài.
Nhà đầu tư không được cho vay đặc biệt như Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức khác trong nước, nhưng họ có thể mua cổ phần, góp vốn vào tổ chức tín dụng bị kiểm soát. Sự tham gia của nhà đầu tư được coi là lâu dài và bao gồm việc gia tăng giá trị tham gia quản lý, điều hành tổ chức tín dụng thông qua đại diện tại các cơ quan quản lý của tổ chức tín dụng như Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng thành viên, Hội đồng thế này cần được phát huy để hỗ trợ quá trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng ở Việt Nam.
