Việc xác định các loại thu nhập để đánh thuế là một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu được đề cập đến trong chính sách thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Căn cứ vào tính ổn định và chu kì, người ta chia thu nhập thành 2 loại: thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên. Bài viết sẽ chỉ ra một số điểm khác nhau giữa hai loại thu nhập này.
Khái quát chung về thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên
Pháp luật Việt Nam hiện nay chia thu nhập tính thuế TNCN thành hai loại: thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên.
Có thể thấy, những khoản thu nhập của cá nhân từ kinh doanh và tiền công, tiền lương là những khoản thu nhập có tính chất tương đối thường xuyên và ổn định. Những khoản thu nhập từ đầu tư (lãi cổ phần, lãi cho vay,..) và các thu nhập khác (thu nhập từ quà biếu, quà tặng, trúng xổ số, trúng thưởng,…) là những khoản thu nhập không ổn định, hoặc bất thường. Hiện nay không có định nghĩa chính xác về 2 loại hình thu nhập trên mà chỉ xác định theo cách loại trừ: “các khoản thu không thường xuyên của cá nhân là các khoản thu nhập của cá nhân không phát sinh từ kinh doanh, tiền công và tiền lương và được Luật thuế TNCN quy định”.
Thu nhập thường xuyên:
Pháp luật quy định thu nhập thường xuyên là các khoản thu nhập có tính lặp đi, lặp lại và ổn định, bao gồm:
– Các khoản thu nhập có hình thức như tiền lương, tiền công, tiền thù lao; bao gồm cả tiền lương làm thêm giờ, lương ca ba, lương tháng thứ 13, tiền trợ cấp thay lương nhận từ quỹ bảo hiểm xã hội; tiền ăn trưa, ăn giữa ca.
– Các loại tiền thưởng bao gồm: tiền thưởng tháng, quý, năm, thưởng đột xuất nhân dịp các ngày lễ, tết… từ tất cả các nguồn.
– Các khoản thu nhập có được từ việc tham gia hiệp hội kinh doanh, hội đồng quản trị, hội đồng quản lý, hội đồng doanh nghiệp.
– Các khoản thu nhập ổn định của cá nhân do tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ các loại không thuộc đối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, ví dụ như: thiết kế, kiến trúc, dạy học, luyện thi, biểu diễn văn hóa nghệ thuật …
– Các khoản thu nhập do các tổ chức, cá nhân chi trả thu nhập chi trả hộ tiền nhà, điện, nước.
Thu nhập không thường xuyên:
Pháp luật quy định, thu nhập không thường xuyên là các khoản thu nhập không ổn định, đột xuất, bao gồm:
-Thu nhập từ nhận thừa kế là chứng khoán, vốn trong các bất động sản (BĐS) hoặc tài sản khác phải đăng kí quyền sử dụng,…
-Thu nhập về quà biếu, quà tặng bằng hiện vật do tổ chức cá nhân từ nước ngoài gởi về cho các nhân ở Việt Nam dưới các hình thức.
-Thu nhập về quyền thương mại.
-Thu nhập về tiền bản quyền các tác phẩm văn học, nghệ thuật, chuyển giao công nghệ theo từng hợp đồng,..
-Thu nhập về thiết kế kỹ thuật xây dựng, thiết kế kỹ thuật công nghiệp và các dịch vụ khác: dịch vụ tư vấn, dịch vụ môi giới, thu nhập từ khuyến mãi hoặc hoa hồng môi giới…
-Thu nhập từ các hoạt động khoa học như: hội thảo, đề tài nghiên cứu khoa học các cấp.
– Trúng thưởng bằng tiền hoặc hiện vật như: xổ số do nhà nước phát hành và các hình thức xổ số khuyến mãi, tiền thưởng trong các trò chơi gameshow,..
– Thu nhập từ đầu tư vốn như: Tiền lãi cho vay, lợi tức cổ phần, thu nhập từ đầu tư vốn bằng hiện vật, uy tín, danh tiếng, quyền sử dụng đất,..
– Thu nhập từ chuyển nhượng vốn như: Thu nhập từ chứng khoán, chuyển nhượng vốn trong các tổ chức kinh tế,..
-Thu nhập từ chuyển nhượng BĐS như: thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, quyền sở hữu nhà ở, quyền thuê đất, thuê mặt nước,…
So sánh thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên
Như ta thấy, chính vì tính chất không thường xuyên và không ổn định của các loại thu nhập không thường xuyên mà chúng sẽ có cách tính thuế TNCN khác với cách tính thuế của thu nhập thường xuyên. Trong khi thu nhập thường xuyên của cá nhân dễ kiểm soát, ít thay đổi, mang tính chất ổn định lâu dài và dễ thiết lập cơ chế đánh thuế TNCN phù hợp thì thu nhập không thường xuyên lại thất thường và khó xác định mức chi phí thực tế để khấu trừ một cách công bằng. Chính vì tính chất khác nhau nên thu nhập trong kinh doanh, từ tiền lương, tiền công (thu nhập thường xuyên) lại có sự khác biệt so với các khoản thu nhập khác chịu thuế (thu nhập không thường xuyên).
Vì nguyên tắc hợp lý là thuế phải đảm bảo nguồn thu cho Ngân sách nhà nước (NSNN) nhưng cũng không được để người nộp thuế lâm vào tình trạng bị thu quá nhiều nên việc xác định mức thuế TNCN cho các khoản thu không thường xuyên rất khó khăn. Rất khó xác định một mức thuế cụ thể chung cho tất cả các loại thu nhập không thường xuyên, vì nếu tổng số thuế phải trả quá lớn, đời sống nhân dân sẽ không được đảm bảo, còn nếu tổng số thuế quá nhỏ sẽ khiến nhà nước khó kiểm soát nền kinh tế cũng như đưa ra hướng phát triển cho xã hội. Đây là một trong những lí do chính khiến cho thuế TNCN hay thay đổi và buộc phải linh hoạt để phù hợp với thực trạng xã hội.
Như vậy, thu nhập cá nhân có thể chia thành thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên. Thu nhập không thường xuyên là các khoản thu nhập không ổn định, đột xuất. Thu nhập thường xuyên là các khoản thu có tính ổn định, lâu dài.
